[ Pobierz całość w formacie PDF ]

herosów. Powrócimy jeszcze do magii Indry J Cz?sci naszego wywodu.
 Bóg związujący" i symbolizm węzłów
115
Obrazy i symbole
114
ność" (cechy bogów niebiańskich i najwy\szych) cechuje współzale\ność zarazem
mityczna i metafizyczna prze2 z jednej strony, wszelkiego rodzaju  więzy"
oraz, z drugiej strony, motyw Wrytry, który  wstrzymał",  unieruchomił" lub
 uwięził" wody29. W perspektywie Kosmosu Wrytra równie\  związuje". Jak
wszystkie wielkie mity, tak\e i mit Wrytry jest wielowartościowy  \adna
jednokierunkowa interpretacja nie wyczerpuje jego znaczeń. Mo\na nawet
powiedzieć, \e jedną z głównych funkcji tego mitu jest połączenie rozmaitych
poziomów rzeczywistości, które okazują się  zarówno w codziennym
doświadczeniu, jak i w refleksji  wielorakie i ró\norodne. Na przykład w
micie Warany, obok innych znaczeń, zauwa\amy znaczenie powrotu do tego, co
ukryte, do  unieruchomienia" czy  więzi", które są przeszkodą dla rozkwitu
 form", to znaczy \ycia kosmicznego. Oczywiście nie mamy prawa posuwać zbyt
daleko uto\samiania Wrytry z Waruną. Ale nie mo\na zaprzeczyć, i\ istnieje
pewne strukturalne pokrewieństwo pomiędzy Waruną:  nocnym",  biernym",
 czarownikiem" z daleka usidlającym winnych30, a Wrytra, który  unieruchamia"
Wody. Działanie zarówno jednego, jak i drugiego powoduje  zatrzymanie" \ycia,
przynosi śmierć; w pierwszym przypadku w wymiarze indywidualnym, w drugim zaś
 w wymiarze kosmicznym.
 Bogowie zwiÄ…zujÄ…cy" w staro\ytnych Indiach
W Indiach wedyjskich Warana nie jest jedynym bogiem  zwiÄ…zujÄ…cym". Tego
magicznego orę\a u\ywa ro nie\ Indra, Jama czy Nirryti. Na przykład o Indrze
po
29 Zob. analiza motywu Wód u Renou, Yrtra et Yrthragna,
cyt., s. 141 i nast. dzaju
3(1 Bylibyśmy nawet skłonni widzieć w karze tego rozwinięcie, pogłębienie
typu Waruny, jako \e zmusza o wajcę do pewnej  regresji do wirtualności, do
bezruchu stanu, który sam w pewnym sensie uosabia.
dziane jest, \e przyniósł wiązadło (sina) dla Wrytry (Ryg-da II, 30,2) i \e
związał go, nie posługując się powrozami \Ry&veda II, 13, 9). Ale Bergaigne,
który nawiązuje do tych tekstów, zauwa\a, i\  chodzi oczywiście tylko o
poboczny wątek mitu, którego sens kryje się w obróceniu przez Indrę przeciwko
demonowi jego własnych sztuczek"31. Gdy\ nie tylko Waruną i Wrytra posiadają
własne  maje", ale tak\e inne istoty boskie: na przykład Marutowie (Rygweda V,
53, 6), Twasztar (X, 53, 9), Agni (I, 144, l itd.), Soma (IX, 73, 5 itd.), a
nawet Aświnowie (V, 78, 6; itd.)32. Z jednej strony mamy tutaj często do
czynienia z niedookreślonymi bytami religijnymi, w których element demoniczny
współistnieje z elementami boskimi (Twasztar, Marutowie), z drugiej zaś tytuł
 czarownika" nie jest zarezerwowany dla bogów i przypisywanie go istotom
boskim to tylko wyraz szczególnego hołdu: presti\ mąjina jest tak du\y, \e
odczuwa się potrzebę uczczenia nim ka\dego bóstwa, które pragnie się uczcić.
Historii religii, a szczególnie religii indyjskich, dobrze znany jest ten
 imperializm", sprawiający, \e zwycięska forma religijna przyswaja sobie
atrybuty boskie wszelkiego typu i rozciÄ…ga swÄ… dominacjÄ™ na rozmaite sfery
sacrum. W przypadku, który rozwa\amy, ta skłonność do przyswajania sobie przez
boga czarów i mocy obcych jego naturze jest tym bardziej interesująca, \e
chodzi o pierwotnÄ… strukturÄ™ religijnÄ…, jakÄ… jest moc  czarownika".
Najbardziej skorzystał na ty111 Indra.  Posługując się majami, zatryumfował
nad ajmarni"  to leitmotiv wielu tekstów33. Wśród  magicz-niocy" Indry
pierwsze miejsce zajmuje zdolność amorfozy34, przy czym nale\y odró\nić jego
mnogie,
cyt ta,.reli8'on vedique d'apres les Hymnes du Rig-Yeda, dz. 3'2' 17 W,
przypis l nas. 115.
33 f;°D- tam\e, t. III, s. 80 i nast.
34 2°°- tam\e, t. III, s. 82.
Ii "arPentier, Kleine Beitrage \ur indoiranischen Myt-
, Ppsala 1911, s. 34 i nast.; ten\e, Brahman, Uppsala 1932,
na s- 49; Renou, Yrtra et Yrthragna, dz. cyt., s. 141.
 Bóg związujący" i symbolizm węzłów
117
Obrazy i symbole
116
specyficzne i rozpoznane epifanie (byk itd.) od magicznej nieokreślonej mocy,
która pozwala jakiejkolwiek istoti' (boskiej, demonicznej, ludzkiej) przybrać
postać zwierzęcja Oczywiście, pomiędzy sferą epifanii mityczno-religijnyd, i
sferą metamorfozy istnieją wzajemne wpływy, zapo\yczenia, podobieństwa, a w
dziedzinie równie niestałej jak mitologia wedyjska nie zawsze łatwo je
rozró\nić Ale to właśnie ta płynność i brak precyzji są pouczające z
fenomenologicznego punktu widzenia, gdy\ dobrze pokazujÄ… tendencjÄ™  form"
religijnych do wzajemnego przenikania siÄ™ i mieszania, a owa dialektyczna
perspektywa mo\e jedynie pomóc w zrozumieniu archaicznych zjawisk
religijnych.
Wróćmy do Indry. W pewnych przypadkach jest on
nie tylko  czarownikiem", ale tak\e  zwiÄ…zuje" niczym
Waruna i Wrytra. Jego sidła to powietrze, którym otacza
swych przeciwników (Atharwaweda VIII, 8, 5 8 itd.).
Irański odpowiednik Waruny, Werethragna, związuje ręce
przeciwnika (Jaszt 14, 63). Ale w tym wypadku chodzi
o cechy drugorzędne, które pojawiają się być mo\e ze
względu na autentyczne, prehistoryczne zastosowanie sideł
jako broni35. To prawda, \e według archaicznego sposobu
myślenia broń jest zawsze środkiem magicznym.
nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by taki prawdziwy
bóg-wojownik jak Indra u\ywał tego magicznego środka
w prawdziwych walkach, podczas gdy Waruna posługuj6
się swymi  więzami" nie walcząc, nie działając  ty
w sposób magiczny36. .
Więcej mo\emy wywnioskować z przykładów ^
bogów związujących, jak bóstwa śmierci Nirryti i " >*
Więzy Jamy (jamasja padbiśa, Atharwaweda VI, "'
35 Zob. K. Lindner, La Chasse prehistońąue, przekta
francuski: Paris 1940, s. 53 i nast. . /jj-
36 O rajanja związanym przez bogów ju\ w łonie mat '^
janja urodził się związany", Tajtlirija II, 4, 13, 1), zob. "
Flamen-Bmhman, dz. cyt. s. 27 i nast. ,,
:m
VIII 7, 28) są z reguły zwane  więzami śmierci" (mryt-
jupasa,
'Atharwaweda VII, 112, 2; VIII, 2, 2, itd.)37. Z kolei
Nirryti usidla tych, których pragnie zgubić (Atharwaweda VI 63, 1-2;
Tajttirija V, 2, 4, 3; Zatapatha VII, 2, l, 15); orosi się bogów, by oddalili
 więzy Nirryti" (Atharwaweda ] 31,2), podobnie jak człowiek błaga Warunę, by
ocalił go o'd swych  więzów". W niektórych przypadkach wzywa się Agni, Somę
czy Rudrę38, by uwolnić się z  więzów Waruny", ale tak\e z  pęt" demonów
śmierci (np. Atharwaweda IX, 3, 2-3, gdzie chodzi o przecięcie  z pomocą
Indry  więzów demona Wiśwawary itd.). Choroby są  sidłami", zaś śmierć to
najpotę\niejsze  wiązadło". Widzimy zatem, \e u Jamy i u Nirryti atrybuty te
są nie tyle istotne, co wręcz podstawowe.
Choroba i śmierć: niemal na całym świecie właśnie te dwa elementy magiczno-
religijnego kompleksu  związywania" cieszyły się największą popularnością,
warto więc byłoby zbadać, czy ich rozpowszechnienie się nie mogłoby rzucić
nowego światła na niektóre aspekty zajmującej nas problematyki. Ale nim
opuścimy obszar Indii, spróbujmy usystematyzować najistotniejsze zaobserwowane [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • moje-waterloo.xlx.pl

    •